Cukrzyca

 Trzustka jest narządem jamy brzusznej o budowie gruczołowej. Jedną z jej funkcji jest produkcja substancji zwanych enzymami, które  za pośrednictwem przewodów trzustkowych uwalniane są do światła jelita, a następnie powodują trawienie pokarmów. 

​Trzustka i insulina

Kolejnym zadaniem trzustki jest wytwarzanie, przez wyspecjalizowane grupy komórek zwanymi wyspami,  hormonów regulujących gospodarkę cukrową organizmu. Zaliczamy do nich insulinę i glukagon. Substancje te, w przeciwieństwie do enzymów, uwalniane są do krwiobiegu i trafiają do różnych narządów i tkanek. Głównym zadaniem glukagonu jest zwiększenie ilości glukozy we krwi. Insulina zaś działa przeciwnie. Mianowicie zwiększa transport glukozy do komórek, przez co poziom cukru maleje. Wydzielanie insuliny wzrasta po posiłkach, kiedy dostarczane są węglowodany. Głównymi miejscami docelowymi działania tego hormonu jest wątroba, mięśnie i tkanka tłuszczowa.


Co to jest cukrzyca?
Cukrzyca jest grupą zaburzeń metabolicznych spowodowanych różnymi procesami, które charakteryzują się podwyższonym poziomem cukru we krwi tzw. hiperglikemią. Stan ten, jeśli trwa przewlekle ma wpływ na wiele organów, upośledzając ich funkcje. Dwa główne mechanizmy odpowiedzialne za rozwój cukrzycy to niedostateczna produkcja insuliny przez wyspy trzustkowe oraz oporność tkanek docelowych na jej działanie. Pierwszy z nich ma miejsce głównie w cukrzycy typu 1 i wywołany jest procesem zapalnym, który niszczy komórki wyspowe. Efektem tego jest całkowity brak własnej insuliny w organizmie. Przyczyny tego zjawiska są często trudne do ustalenia. Jedną z nich są predyspozycje genetyczne. Drugi mechanizm dotyczy przede wszystkim cukrzycy typu 2. Polega na braku odpowiedzi tkanek docelowych na działanie hormonu. Za główną przyczynę  uznaje się w tym przypadku otyłość, brak regularnego wysiłku fizycznego i ewentualne czynniki genetyczne. Konsekwencją tego procesu jest, to że trzustka zaczyna produkować insulinę w jeszcze większych ilościach, aby przełamać tzw. insulinooporność. Niestety to działanie nie trwa wiecznie i może doprowadzić do zbyt małego lub wręcz braku wytwarzania hormonu.

 

Podział cukrzycy
Jak już wcześniej wspomniano cukrzyca jest bardzo różnorodną grupą zaburzeń metabolicznych. Dlatego podział jej uwzględnia przede wszystkim przyczyny bądź mechanizmy ją powodujące:

•         cukrzyca typu 1- bezwzględny brak insuliny

•         cukrzyca typu 2- brak wrażliwości tkanek na działanie insuliny

•         cukrzyca o znanej przyczynie, która ją wywołała, np.: uszkodzenie komórek wysp trzustkowych przez wirusy lub toksyny, zapalenie trzustki, choroby endokrynologiczne, usunięcie trzustki z powodu nowotworu

•         cukrzyca ciążowych- nieprawidłowy poziom cukru we krwi w czasie ciąży.

 

Rozpoznanie
Prawidłowy poziom cukru we krwi na czczo wynosi < 5,6mmol/l (100mg/dl)

Aby rozpoznać u pacjenta cukrzyce musi być spełnione 1 z 4 wymienionych niżej kryteriów:

•         Dwukrotny pomiar glikemii na czczo  >=7,0mmol/l(126mg/dl),

•         Pomiar cukru we krwi o dowolnej porze dnia tzw. glikemia przygodna, >=11,1mmol/l (200mg/dl) z towarzyszącymi objawami cukrzycy,

•         Oznaczenie poziomu cukru we krwi po 120 min. od wypicia roztworu 75g  glukozy( tzw. doustny test tolerancji glukozy OGTT) >=11,1mmol/l (200mg/dl),

•         odsetek hemoglobiny glikowanej we krwi HbA1c >6,5%.

 

W terminologii medycznej wyróżniono stany zwiększonego ryzyka cukrzycy inaczej zwane przedcukrzycowymi. Należą do nich:

            Nieprawidłowa tolerancja glukozy- wynik testu OGTT w 120 minucie mieści się w przedziale: 7,8-11.1 mmol/l (140-200mg/dl)

            Nieprawidłowa glikemia na czczo- pomiar cukru we krwi mieści się w przedziale: 5,6- 6,9 mmol/l (100-125mg/dl)

 

Objawy
Wysoki poziom cukru we krwi powoduje wzmożone pragnienie. W ten sposób organizm próbuje zmniejszyć stężenie glukozy poprzez jej „rozcieńczenie”. Jednocześnie nerki starają się wydalić jak największą ilość płynów, a przez to pozbyć się nadmiaru cukru. Efektem tego jest częste oddawanie dużych ilości moczu. Konsekwencją tych procesów może być odwodnienie i osłabienie organizmu. Warto jednak podkreślić, że w dużej liczbie przypadków cukrzyca może przebiegać bezobjawowo lub dolegliwości pojawiają się już na zaawansowanym etapie choroby, kiedy zostają upośledzone funkcje konkretnych narządów.

 

Leczenie
Leczenie cukrzycy jest kompleksowe. Kluczową rolę odgrywa redukcja masy ciała, zwiększenie aktywności fizycznej oraz dieta. Ponadto stosuje się wiele preparatów farmakologicznych, w tym insulinę, leki zwiększające wrażliwość tkanek na jej działanie, substancje powodujące wzrost wydzielanie hormonu przez wyspy trzustkowe, czy też zmniejszające wchłanianie cukrów z przewodu pokarmowego. Nieodłącznym jednak elementem farmakoterapii jest systematyczny pomiar glikemii i zmiana stylu życia.

 

Powikłania
Podstawowy podział klasyfikuje powikłania na ostre i przewlekłe.

Do ostrych, zaliczamy m. in. następujące stany, które mogą zagrażać życiu chorego:

•         kwasica i śpiączka ketonowa-  spowodowana zbyt wysoką glikemią,

•         śpiączka hipoglikemiczna- wywołana najczęściej przez zbyt dużą podaż leków obniżających poziom cukru we krwi.

Do grupy powikłań przewlekłych należą:

•         retinopatia cukrzycowa- uszkodzenie siatkówki przez zmiany w naczyniach na dnie oka,

•         zaćma,

•         nefropatia cukrzycowa- zniszczenie kłębuszków i innych struktur powodujących niewydolność nerek,

•         neuropatia cukrzycowa- uszkodzenie nerwów, głównie obwodowych, objawiających się zaburzeniami czucia powierzchownego i bólu, osłabieniem siły mięśniowej, uczuciem mrowienia lub drętwienia stóp i dłoni,

•         powikłania naczyniowe- związane z szybszym rozwojem miażdżycy w tętnicach , mogące doprowadzić do choroby niedokrwiennej serca, udaru mózgu, niedokrwienia kończyn dolnych czy rozwoju nadciśnienia tętniczego,

•         zespół stopy cukrzycowej- konsekwencja zmian w nerwach i naczyniach stopy, co utrudnia gojenie się ran i może doprowadzić do jej amputacji.

 

Podsumowanie
W dzisiejszych czasach coraz więcej osób choruje na cukrzycę. Spowodowane jest to w dużej mierze naszym stylem życia. Dlatego warto już teraz zadbać o normalizację masy naszego ciała czy o zwiększenie aktywności fizycznej. Pozwoli nam to zmniejszyć ryzyko zachorowania, a co za tym idzie, uniknąć poważnych powikłań narządowych.